سوال : مشروعیت مالیات‌های حکومتی در نظام اسلامی چیست و چه ارتباطی با خمس و زکات دارد؟

مالیات‌های حکومتی و ارتباط آن با خمس و زکات از جمله موضوعات مهمی است که جایگاه ویژه‌ای در نظام حکومت اسلامی دارد. برخلاف برخی دیدگاه‌ها که مشروعیت مالیات‌های حکومتی را از دلایل خاص یا عمومیت ادله زکات نتیجه‌گیری کرده‌اند، این مقاله بر این باور است که مشروعیت این مالیات‌ها تنها از طریق اختیارات ولی فقیه قابل اثبات است، زیرا دلیل خاصی برای آن‌ها در دست نیست.

مشروعیت حکومت اسلامی بر اساس ولایت استوار است. این ولایت در دوران پیامبر اکرم (ص) و ائمه معصوم (ع) اعمال می‌شده و در زمان غیبت به فقیه جامع‌الشرایط منتقل شده است. حکومت اسلامی مبتنی بر قوانین الهی است و ملاک تصمیم‌گیری در آن، تشخیص مصالح عمومی بر اساس شرع می‌باشد. بر اساس آیه ۵۵ سوره مائده، ولایت و سرپرستی جامعه تنها به خدا، پیامبر و امامان معصوم (ع) تعلق دارد. این ولایت به معنای زعامت و سرپرستی بر جامعه است و در زمان غیبت، ولی فقیه با همان اختیارات وظایف خود را انجام می‌دهد.

اختیارات ولی فقیه شامل اداره تمامی امور جامعه اسلامی می‌شود که به مصالح عمومی ارتباط دارد. این امور به سه دسته تقسیم می‌شوند: امور اجتماعی که به جامعه بازمی‌گردد و تحت ولایت ولی فقیه است، امور شخصی که تا زمانی که با مصالح عمومی مرتبط نباشد، خارج از حوزه ولایت است، و احکام شرعی که در آن‌ها حق اهمال وجود ندارد مگر در موارد تزاحم. تشکیل حکومت در اسلام به همین اختیارات استوار است و ولی فقیه در این نظام، وظیفه اداره امور امت اسلامی را بر عهده دارد.

منابع اصلی درآمد در حکومت اسلامی شامل خمس، زکات و انفال است. خمس، یک پنجم از درآمدها است که برای امور خاصی مصرف می‌شود و تحت نظارت ولی فقیه قرار دارد. زکات نیز به موارد خاص تعلق می‌گیرد و ولی امر می‌تواند بر اساس مصلحت عمومی آن را از مردم مطالبه کند. انفال نیز که شامل منابع طبیعی و اموال عمومی است، به امام معصوم (ع) و در زمان غیبت به ولی فقیه تعلق دارد. این منابع برای تأمین هزینه‌های حکومت اسلامی و نیازهای عمومی مردم تعیین شده‌اند.

مالیات‌های حکومتی بر اساس اختیارات ولی فقیه وضع می‌شوند. اگر منابع سنتی مانند خمس و زکات برای تأمین نیازهای حکومت کافی نباشد، ولی فقیه می‌تواند مردم را به پرداخت مالیات‌های اضافی ملزم کند. این مالیات‌ها ممکن است برای تأمین نیازهای عمومی، توزیع عادلانه درآمد یا اجرای سیاست‌های اقتصادی به کار گرفته شوند. هدف از این مالیات‌ها، بهبود وضعیت اقتصادی جامعه و تأمین منابع مالی دولت اسلامی است.

مالیات‌های حکومتی مستقل از خمس و زکات هستند و نمی‌توانند جایگزین آن‌ها شوند. هرچند ولی فقیه می‌تواند برای رعایت حال مردم، تخفیف‌هایی در مالیات یا وجوه شرعی اعمال کند. در حکومت اسلامی، ولی امر می‌تواند مردم را به پرداخت زکات یا مالیات ملزم کند و در صورت تخلف با آن‌ها برخورد نماید.

در نهایت، فلسفه تشریع مالیات‌های حکومتی تأمین منابع مالی حکومت اسلامی، ایجاد عدالت در توزیع درآمد و اجرای سیاست‌های اقتصادی است. این مالیات‌ها در کنار منابعی مانند خمس، زکات و انفال، به ولی فقیه این امکان را می‌دهند که بر اساس مصالح عمومی جامعه تصمیم‌گیری کند و امور حکومت اسلامی را اداره نماید. مشروعیت این مالیات‌ها بر اساس اختیارات ولی فقیه و در راستای تأمین منافع عمومی مردم است.